یادداشت معرفی
هیات مؤسس انجمن مستندسازان ، حول محور شناخت بیشتر نیروهای تولیدی و فراهم آوردن تشکیلات مستقل، (درون خانه سینما) به وجود آمد.
در این زمان (آبان ماه ۱۳۷۵) علیرغم حضور نیروهای مولده، یعنی کارگردانها و دفاتر بخش خصوصی سرنوشت عرصه مستندسازی، تقریباً به صورت کامل در اختیار نهادهای دولتی و حکومتی بود و تلویزیون نه تنها نقشی برای مستندسازان بخش خصوصی ایران قائل نبود، بلکه در مجموع، بین آثار مستند و جامعه نیز ارتباطی وجود نداشت.
از سوی دیگر، مسئولان خانه سینما که ۲۶ صنف از سینمای داستانی را زیر چتر خود داشتند واقعیت وجود مستندسازان را به عنوان یک صنف دربخش خصوصی را باور نمی کردند.
بنابراین، هیات مؤسس، اقدام به فراخوانهای محدود از مستندسازان، مطالعه و مشاوره برای دستیابی به یک اساسنامه صنفی را در اولویت قرارداد
و در شرایطی که برای حضور مستندسازان در تشکیلات خانه سینما مقاومت میشد،
هیات مؤسس این موضوع (تز) را مطرح کرد که خانه سینما اگر در برگیرنده اصناف سینمایی ایران است باید جایی برای حضور مستندسازان و انیمیشن سازان داشته باشد
اما اگر فقط خانه اصناف سینمای داستانی است خانه سینما باید این موضوع را رسماً اعلام کند.
این استدلال که سینمای ایران متشکل از سه شاخه سینمای داستانی سینمای مستند و سینمای انیمیشن است
و خانه سینما باید تمام شاخه های سینما را در بر بگیرد خوشبختانه پذیرفته شد و راه را برای پذیرش انجمن مستندسازان در خانه اصناف سینما گشود.
سرانجام یکسال بعد، در پنجم بهمن ۱۳۷۶ هیات مؤسس موفق به تشکیل نخستین مجمع عمومی مستندسازان شد
که مفاد پیشنویس، اساسنامه را تصویب کرد هیاتهای مدیرهای انتخاب شد تا مطالبات و خواستههای مستندسازان را پیگیری کند.
اهداف انجمن بر اساس اساسنامه
بسط و گسترش «صنعت– هنر» سینمای مستند ایران ،
تدوین سیاستهای فرهنگی و اقتصادی سینمای مستند ایران و مشارکت با دیگر نهادهای قانونی در این زمینه،
دفاع از حقوق عام مستندسازان سینمای ایران (مثل حق مؤلف و…)،
ایجاد امنیت شغلی وحرفهای ،
حمایت از حقوق صنفی اعضاء و تلاش در جهت بالا بردن سطح کارایی حرفهای آنها ،
برقراری ارتباط با سایر صنوف و مراکز تولید سینمای ایران برای ایجاد کار
و حفظ حقوق مادی و معنوی و حرفهای اعضاء،
بررسی زمینههای همکاری و ایجاد ارتباط با مراکز فرهنگی – هنری ایران وجهان به منظور فراهم آوردن امکان تولید،
توزیع و نمایش آثار مستند سینمای ایران
برگزاری جشنواره و جلسات نمایش وبحث وبررسی فیلمهای مستند ایران وجهان .
ایجاد تسهیلات برای تامین اجتماعی ،
تاسیس بانک اطلاعات بر اساس نیازهای انجمن ،
تاسیس شوراهای حل اختلاف در چهار چوب قراردادهای صنفی (در صورت رجوع طرفین دعوی یا یکی از آنها).
نقش و عملکرد :
انجمن مستندسازان، بخشی از تلاشهای خود را معطوف به قانونمند کردن رفتار نهادهای عمومی در قبال سرمایهگذاری و پخش آثار سینمایی مستند و مستندسازان کرده است.
از آنجایی که دولت، از جنبه تئوری، اصناف را مورد حمایت قرار داده بود هیات مدیرهها توانستند با مسئولان امور سینمایی کشور، به گفتگو بنشینند
و حتی معاونت سینمایی وزارت ارشاد را متقاعد کند که فضای مناسبی برای سرمایهگذاری و پخش آثار مستند مستقل از نهادهای دولتی و تلیزیون به وجود بیاورد اما با تغییر مدیریت دولتی این سیاست عملی نشد.
کوشش انجمن برای نقش پذیری مثبت دولت در عرصه سینمای مستند سبب شد که برای نخستین بار،
دولت (معاونت امور سینمایی وزارت ارشاد) دفترچه سیاستها و روشهای مستندسازی را منتشر ساخت که البته خود به وعدههای اعلام شده در آن عمل نکرد
ولی به عنوان سندی از تحولات جاری در امر سیاستگذاری و تأکید انجمن بر قانونمندی، باقی مانده است.
هیات مدیرهها، تقریباً توفیقی در ارتباط رو در رو و مؤثر با مدیران تلویزیون نداشتهاند.
البته در این فاصله، تلویزیون شبکه چهار را راه اندازی کرد که ظاهراً بر سینمای مستند، تأکید دارد.
اما به جای مشارکت گرفتن مستندسازان در تولید آثار مستند غالباً به ساخت برنامههای تلویزیونی آثار مستند میپردازد و یا آثار مستند خارجی را نشان میدهد.
فعالیتهای فرهنگی:
هفته فیلم مستند ایران و جهان با این هدف ثانوی برگزار شد که بخشی از شاگردان بالقوه فیلم مستند را به صورت بالفعل به سالن سینما بکشاند
و نشان بدهد که فیلم مستند، تنها، پدیده تلویزیون نیست.
گرچه توفیق ما در جلب تماشاگر بهخاطر همزمانی با توقیف فلهای مطبوعات اندک بود اما به شکلهای دیگر ادامه یافت.
۱- متولد شدن هفته فیلم فروغ از دل انجمن مستندسازان
۲- نمایش آثار سینمای مستند ایران در جشنواره سینما دورئل فرانسه
۳- نمایش آثار سینمای مستند ایران در جشنواره فیلم مستند IDFE هلند ـ آمستردام
۴- نمایش آثار مستند در فرهنگسراها و مراکز فرهنگی
۵- مشارکت و همکاری در برگزاری هفتههای فیلم مستند (داخلی و خارجی) و جشنوارهها، شناسایی ابزار کار سینمای مستند ایران، برای زنده ماندن، مجبور به شناخت بازارهای جدید و فروش محصولات خود در آنهاست.
حضور در بازار فیلم جشنواره فجر، مقدمهای بر این نیاز بود.
انجمن ما تشکیل انجمن تهیهکنندگان فیلم مستند را مورد حمایت قرار داد
و از سال ۱۳۸۰ شعار پیش به سوی اتحادیه را مطرح ساخت که گرچه مورد بیاعتنایی و حتی اعتراض برخی اعضا از هر دو انجمن قرار گرفت.
ولی به تدریج، یخهای بی اعتمادی رو به ذوب شدن است
و امید میرود همبستگی آنها برای تولید کار و ایجاد مراکز و دفاتر پخش و فروش فیلم ویدئو، مؤثر باشد.
آرمانها و دشواریها:
تولید فیلم مستند، هنوز به صورت یک مطالبه در نیامده، قوانین ویژه در حمایت از تولید مستند، وجود ندارد.
سهم سینمای مستند ایران در سیاستگذاریها و تخصیص بودجههای ملی و سالیانه، ویژه سینمای ایران، مشخص نیست.
ضمن این که انجمن ما به عنوان یک سازمان غیر دولتی، بودجهای برای اجاره یک مکان استقرار ندارد.
ما مدتی میهمان خانه هنرمندان بودیم و اینک دوباره به خانه سینما که عنوان اصلی آن هستیم، بازگشتهایم.
گرچه هنوز نتوانستهایم جایگاه و نقش واقعی خود را در ساختار خانهسینما بیابیم.
سرانجام اینکه هیات مؤسس انجمن بعد از برگزاری اولین مجمع عمومی استعفا داد.
گردآورندگان:
ابراهیم مختاری – محمد تهامی نژاد – پیروز کلانتری