همایون امامی
منتقد و مستندساز
“پنهان” ساخته‌ی شیرین برقنورد فیلم جذابی است که به بهانه‌ی برپایی و انهدام دیوار برلین به بحث ملیت و قدرت می‌پردازد.
فیلم ناتوانی و فروریزی قدرت سیاسی و مسلط را در مواجهه با قدرت مردم به نمایش گذاشته از این رهگذر قدرت را به چالش می‌کشد.
برقنورد در این فیلم که بر مصاحبه استوار است، و در عین حال به شیوه‌ای ترکیبی با تکیه بر مواد آرشیوی دست اولی که از احداث و فروریزی دیوار برلین سامان یافته، برخلاف شیوه‌ی رایج از نمایش سیمای مصاحبه‌کنندگان پرهیز کرده و فضایی به وجود می‌آورد تا رابطه هم‌زمان و موازی تصویر و صدای مصاحبه شوندگان، جای خود را به روابط متنوعی بین صدا و تصویر بدهد.
صدای مصاحبه شوندگان در این چینش و ترکیب روی اسناد آرشیوی به گونه‌ای پخش می‌شوند تا مصادیقی باشند از آنچه فرد مصاحبه شونده بر زبان آورده و گاه ترکیب کنترپوئن مؤلفه‌های صدا و تصویر به شکل گیری مفهوم سومی منجر می‌شود که نشانی از آن در تصویر و صدا نمی‌توان یافت.
نکته دیگری که در “پنهان” آشکار می‌شود حضور کارآکتریستیک فضا است. معماری و فضای شهر – دیوار و فضای پیرامون آن، فرم و سبک معماری آپارتمان‌های اطراف آن به ویژه در مواردی که تصاویر هوا گرفته و ابری به تصاویر آرشیوی به فرار اهالی آلمان شرقی به غربی برش می‌خورند و یا به دست تکان دادن اهالی برلین غربی برای بستگان نزدیکشان در آنسوی دیوار.
پلانهای زیبای محمدرضا جهان‌پناه با قاب‌بندی‌های سنجیده شان صرف‌نظر از زیبایی وجهی استعاره‌ای نیز یافته، ترکیب‌بندی تصویر را در خدمت بیان نمادین برخی مفاهیم فیلم به کار می‌گیرند. امری که اوج خود را در نخستین پلان فیلم آشکار می‌کند : تصویری از دیوار که بخش اعظم آن به دیوار سخت و بتونی و خشن اختصاص یافته، و آسمان تنها به صورت مثلثی کوچک در بالای سمت چپ تصویر نشانده شده است.
ستبری و وسعت جای دیوار در تصویر، در قیاس با آسمان که نماد رهایی و آزادیست، دورنمای بسیار دوری از آزادی را برابر دیدگان ما به نمایش می‌گذارد. حسی از نومیدی که بر مردم دو آلمان در آن مقطع تاریخی حاکم بود.
افزون بر این از تدوین روان فیلم باید گفت که گویای آنست که برقنورد تا چه حد در مهار دلبستگی‌هایش به مواد تصویری‌ای که قطعاً به زحمت فراهم آورده موفق عمل کرده است.
بی تردید ” پنهان” یکی از بهترینهای جشنواره سینما حقیقت امسال است.