گزارش دومین روز همایش ” نمود زندگی روزمره در سینمای مستند “
دومین روز همایش ” نمود زندگی روزمره در سینمای مستند” با نشستی تحت عنوان نگاهی به رویکردهای معاصر به زندگی روزمره در سینمای مستند جهان با حضور عطیه عطارزاده، مستندساز و مترجم ، محمدرضا فرزاد، مستندساز و نویسنده و بهزاد خسروی نوری ، مدرس و منتقد هنری برگزار شد. این نشست با خواندن تکه هایی از کتاب ” پرسه زنی در زندگی روزمره ” اثر عباس کاظمی توسط نسیم نجفی ، گرداننده نشست آغاز شد.
در ادامه عطیه عطارزاده مستندساز، نویسنده و مترجم در رابطه با نمود زندگی روزمره در مستندهای خودنگار با تمرکز بر فیلمهای خانگی در آثار آلن برلینر و راس مک الوی صحبت کرد . آلن برلینر و راس مک الوی فیلمسازانی هستند که در رابطه با خودشان، خانواده شان و اطرافیانشان فیلم ساخته اند. و با اشاره به نظریه های باختین و لوفور در رابطه با زندگی روزمره که معتقدند مصرف گرایی، تبلیغات و سازو کارهای مدرنیسم انسان معاصر را نسبت به خود بیگانه کرده است و از این رو برلینر و مک الوی به جهت پرداختن به امور به ظاهر عادی زندگی روزمره اهمیت دارند.
عطیه عطارزاده صحبت هایش را با نمایش تکه هایی از فیلمهای Nobody’s Business و Wide Awake اثر آلن برلینال و Sherman’s March و Bright Leaves اثر راس مک الوی ادامه داد و از جنبش های آماتوری صحبت کرد، که از دوربین های سبک برای ساختن فیلمهای شخصی استفاده می کردند ، این نوع فیلم سازی در جنبش آوانگاردیسم به اوج خودش رسید .
سه رویکردی که مستندسازان در استفاده از فیلم های خانگی در فرم هنری استفاده می کنند :۱- طبیعی سازی: یعنی فیلمساز برای اینکه یک احساس را نشان دهد از آن فیلم استفاده می کند ۲- تقابل: تصویر یک چیز می گوید ولی نریشن یک چیز متضاد از تصویر رابیان می کند که در کل مفهوم دیگری می دهد ۳- تاریخی کردن
محمدرضا فرزاد در رابطه با ملال که یکی از شاخصه های زندگی روزمره است و حضورش در فیلم مستند صحبت کرد. و به این اشاره کرد که سه کتاب “فلسفه ملال” ، “زندگی روزمره و زندگی فرهنگی” و “ملال یک تاریخ سرزنده” اساس صحبت هایش در رابطه با این موضوع خواهد بود. او به این اشاره کرد که در فلسفه و ادبیات خیلی جدی به ملال پرداخته شده است . همانطور که نیچه ملال را یک وضعیت آرامش ناخوشایند می داند که فرد در آن دچار خلاقیت می شود . و با اشاره به دو مستندساز مطرح، شانتال آکرمن بهعنوان کسی که در فیلم هایش منتقد ملال هست و کوکو شرایل به عنوان کسی که مدافع ملال هست صحبت هایش را در حالی که بخشی از فیلم شانتال آکرمن در پس زمینه پخش می شد ادامه داد و به حرکت های دوربین مثل پن که بیانگر ملال آور بودن یک وضعیت است در این فیلم ها اشاره کرد.
این نشست با صحبت های بهزاد خسروی نوری مدرس دانشگاه استکهلم سوئد و منتقد هنری ادامه پیدا کرد. او با اشاره به مگنوس پرتوس ، نظریه پرداز و فیلمساز سوئدی که معتقد است موضوع مهم نیست What do you do ، چطور کاری را انجام می دهی مهم است How do you do صحبت هایش را شروع کرد و در ادامه با بیان ویژگی های آثار پرتوس و ارتباطش با زندگی روزمره صحبت هایش را ادامه داد.
مگنوس در کارهایش عناصری را انتخاب می کند که معمول نیستند و آدم ها و روایت هایی را انتخاب می کند که در بطن جامعه وجود ندارند، مگنوس حاشیه نگاری می کند و آدم ها به ظاهر بی اهمیت هستند و روایتی از این آدم ها می سازد که فرد بیننده را دچار کنجکاوی می کند و در رابطه با تعریفی که از آدم ها انجام می دهد یک کلان روایتی را می سازد در نهایت مگنوس زندگی روزمره را نه در معنای امر روزمره بلکه در شکل کنجکاوی امروزه ما انجام می دهد.
بعد از این نشست دو فیلم ” خبرهایی از خانه ” اثر شانتال آکرمن و ” زنانه ” مهناز افضلی به نمایش در آمد و بعد از نمایش نشستی با حضور فیروزه مهاجر، مترجم و پژوهشگر حوزه زنان ، آزاده اکبری نظریه پرداز حوزه جنسیت و آزاده بیزارگیتی، مستندساز در رابطه با جنسیت و زندگی روزمره با تمرکز بر این دو فیلم برگزار شد.
آزاده بیزارگیتی در صحبت هایش به این موضوع اشاره کرد که چرا جنسیت و زندگی روزمره موضوع این نشست است و جنسیت چه ارتباطی با زندگی روزمره دارد. بیزارگیتی با اشاره به نظریات لوفور در باب روزمرگی گفت زنان و جوانان بیش از هر قشر دیگری در معرض ملال زندگی روزمره قرار می گیرند و زنان همیشه توسط قدرت به حاشیه و به درون خانه ها سوق داده شدند و به همین دلیل زنان بیش از مردان در زندگی روزمره دست به راه هایی برای رهایی از ملال زندگی روزمره می شوند.
فیروزه مهاجر صحبت هایش را با نظریات لوفور درباره زندگی روزمره و شهر شروع کرد و با اشاره به فیلم آکرمن گفت که شناتال آکرمن جز گروهی از فیلمسازان زنان فرانسوی است که تحت تاثیر لوفور در فیلم های اولیه اش هست و در فیلم « خبرهایی از خانه » ما می بینیم که آکرمن شهر را با دوربینش به تسخیر خودش در می آورد. و همچنین در « زنانه » می بینیم که این زنان هم بخشی از شهر را به تسخیر خود در آوردند.
آزاده اکبری آخرین سخنران نشست دوم بود و صحبت هایش را با مبحث زبان زنانه شروع کرد اینکه چرا ما همیشه می گوییم ادبیات زنانه یا فیلم زنانه و هیچ وقت عنوان ادبیات مردانه را به کار نمی بریم؟ این خودش نشان دهنده این است که جنسیت به محض اینکه مطرح می شود یعنی قرار است درباره زنانگی صحبت کنیم. آزاده اکبری با تمرکز بر زبان به دو فیلم نگاه کرد. اینکه در فیلم « خبرهایی از خانه » می بینیم که زبان آکرمن زبان شکسته است در تمام فیلم ما دیالوگی نمی شنویم و زبان تصویر و صدا هر دو در خدمت ذهنیت زنانه فیلمساز هستند. پرسه زدن در شهر، بیگانگی در شهر جدید و ندیدین تصویر فیلمساز در طول فیلم به طور واضح همه دلیلی بر شکسته بودن این زبان است. آزاده اکبری در ادامه به فیلم « زنانه » اشاره کردند که این فیلم بر خلاف فیلم آکرمن سرشار از دیالوگ است و ما می بینیم اگرچه این زنان در حال بیان خودشان هستند ولی در حقیقت از بیان خودشان در برابر دوربین فیلمساز عاجزند.
همایش « نمود زندگی روزمره در سینمای مستند » توسط انجمن مستندسازان با همکاری خانه سینما و مشارکت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی طی روزهای ۲۵ تا ۲۷ آبان ماه در خانه سینما برگزار می شود.
برنامه روز سوم همایش، ۲۷آبان ماه به شرح زیر می باشد:
۱۱.۳۰ : سخنرانی دکتر دیدیه گزن یادو ، انسان شناس با موضوع « زندگی روزمره؟ خود زندگی »
۲-۴.۳۰ : زندگی روزمره و سینمای مستند ایران از دیروز تا امروز ( همراه با نمایش سکانس هایی از فیلم های مرتبط ) با حضور: نسیم نجفی و مهرداد فراهانی
۵-۷ : نمایش فیلم « آقای بیکار/ علی همراز »، «ناخوانده در تهران / مینا کشاورز »، « پرسه/ پیروز کلانتری » و « روی زیرزمین / ماهان خمامی پور »
۷.۳۰-۹: بررسی فیلم های «آقای بیکار، ناخوانده در تهران، پرسه و روی زیرزمین » با تمرکز بر ترم زندگی روزمره با حضور: سوسن شریعتی، نسیم نجفی و مهرداد فراهانی