فیلم‌های مستند ایرانی در سال‌های اخیر در بسیاری از بهترین جشنواره‌های دنیا به نمایش درآمده‌اند و مستندسازان ایرانی جوایز بسیاری را کسب کرده‌اند و در جهان درخشیده‌اند. در متن ذیل بخشی از این موفقیت‌ها (که بسیاری از این مستندسازان عضو انجمن مستندسازان هستند) منعکس شده است.
– در مراسم پایانی جشنواره ایدفا که از ۱۸ تا ۲۹ نوامبر در آمستردام برگزار شد، جایزه داک یو (Idfa Doc U) به رخساره قائم‌مقامی برای فیلم مستند «سونیتا» تعلق گرفت. این جایزه برای آشنا کردن مخاطبان جوان با فیلم مستند و از سوی هیئت‌داوران جوان اهدا شد. تازه‌ترین مستند قائم‌مقامی که در صدر فهرست ده مستند برتر جشنواره ایدفا از دید تماشاگران قرار داشت، جایزه بهترین مستند از نگاه تماشاگران را نیز دریافت کرد. این مستند اولین بار ۲۹ آبان ماه (۲۰ نوامبر) در سالن بزرگ توچینسکی سینما پاته، محل اصلی نمایش مستندهای جشنواره ایدفا به نمایش درآمد و با استقبال گسترده تماشاگران روبه‌رو شد.
– جایزه بهترین فیلم مستند جشنواره فیلم‌های ایرانی لندن به مستند «شش قرن و شش سال» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی مجتبا میرتهماسب تعلق گرفت. ششمین دوره جشنواره فیلم‌های ایرانی لندن از ۳۰ اکتبر تا ۷ نوامبر برگزار شد. برپایی جلسه پرسش و پاسخ با حضور مجتبا میرتهماسب و همچنین برگزاری یک نشست و مستر کلاس با حضور رخشان بنی‌اعتماد و مجتبا میرتهماسب از دیگر برنامه‌های این دوره از جشنواره بود. مستند «شب شیدایی» به کارگردانی ناصر صفاریان دیگر مستندی بود که در این جشنواره حضور داشت.
مستند «شش قرن و شش سال» (به همراه مستند «بانوی گل‌سرخ» و «این فیلم نیست») ۱۶ و ۱۷ مهرماه در جشنواره نگاهی به سینمای مستقل ایران در سینماتک گرونوبل فرانسه و همچنین هشتمین دوره جشنواره فیلم‌های ایرانی سانفرانسیسکو نیز به نمایش درآمد.
– مستندهای کوتاه «تمرین مدارا» ساخته ابراهیم سعیدی‌نژاد و «گام‌های یک دست» ساخته کیومرث صمدی به بخش مسابقه نخستین جشنواره فیلم «معلولیت» هند راه یافتند. اولین دوره این جشنواره با شعار «معلولیت تنها یک حالت است» از ۱ تا ۳ دسامبر هم‌زمان با روز جهانی معلولین در حیدرآباد هند برگزار شد.
– مستند «قصه یک مرد» ساخته سیاوش جمالی و عطا مهراد در جشنواره بین‌المللی حقوق بشر آلبا نیویورک به نمایش درآمدند. این جشنواره از ۲۶ تا ۲۸ اکتبر در شهر نیویورک برگزار شد.
– مستند «من می‌خوام شاه بشم» به کارگردانی مهدی گنجی در هشتمین دوره جشنواره فیلم‌های ایرانی سانفرانسیسکو به روی پرده رفت و موفق به دریافت جایزه بهترین فیلم مستند این جشنواره شد. هشتمین دوره جشنواره فیلم‌های ایرانی سانفرانسیسکو که مختص به نمایش گذاشتن آثار فیلم‌سازان ایرانی یا فیلم‌هایی درباره ایران است، ۴ تا ۶ مهر (۲۶ و ۲۷ سپتامبر) در امریکا برگزار شد.
این مستند همچنین جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران جشنواره بین‌المللی فیلم مستند «چاگرین» امریکا را دریافت کرد و از ۲۶ شهریور تا ۲ مهرماه در بخش مسابقه جشنواره «دی‌ام زد داکس» کره جنوبی به روی پرده رفت. جایزه ویژه هیئت‌داوران جشنواره «فلاهرتیانا» روسیه نیز جایزه دیگری بود که به این مستند تعلق گرفت. پانزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم مستند «فلاهرتیانا» طی روزهای ۲۷ شهریور تا ۳ مهرماه ۱۳۹۴ در شهر «پرم» روسیه برگزار شد.
– فیلم مستند «باخدا می‌رقصم» به کارگردانی هوشنگ میرزایی به‌عنوان نماینده سینمای ایران به دو جشنواره بوسنی و اندونزی راه یافت. این مستند در بخش مسابقه نهمین جشنواره «جاهورینا» از تاریخ ۴ تا ۷ شهریورماه در شهر پاله بوسنی نمایش داده شد و جایزه بهترین فیلم مستند این جشنواره را به خود اختصاص داد. همچنین این فیلم در جشنواره مستند «جاکارتا» در اندونزی نیز حضور داشت.
– فیلم مستند «آتلان» به کارگردانی معین کریم‌الدینی در بخش مسابقه فیلم‌های مستند بلند نهمین دوره جوایز سینمایی آسیا- پاسیفیک استرالیا به روی پرده رفت. این مستند در بخش پانوراما (غیررقابتی) بیست و هشتمین جشنواره ایدفا نیز حضور داشت.
– فیلم مستند «خانه‌ای در مه» به کارگردانی مختار نامدار در بخش مسابقه بیست و سومین دوره جشنواره فیلم‌های کوتاه ALTER-NATIVE که از ۱۳ الی ۱۷ آبان در کشور رومانی برگزار شد به نمایش درآمد و همچنین در سومین دوره جشنواره فیلم زنان افغانستان که از ۱۹ تا ۲۱ مهر در شهر هرات برگزار شد نیز حضور داشت. «خانه‌ای در مه» پیش‌ازاین جایزه بزرگ جشنواره مستند SERM کشور صربستان را به خود اختصاص داد.
– «در جستجوی پلنگ ایرانی» و «حیات در رگ‌های سرد» ساخته فتح‌الله امیری از ۱۹ الی ۲۵ اکتبر (۲۷ مهر الی ۵ آبان) در بخش مسابقه جشنواره حفاظت حیات‌وحش نیویورک به نمایش درآمدند. «در جستجوی پلنگ ایرانی» طبق اعلام دبیر جشنواره در بین کاندیداهای جایزه بهترین فیلم مستند خارجی زبان این جشنواره نیز قرار داشت.
– مستند کوتاه «تفتان» به کارگردانی هوشنگ میرزایی در بخش مسابقه جشنواره فیلم‌های تلویزیونی مونته‌نگروی صربستان حضور داشت و به نمایش درآمد.
– مستندهای «خدا مثل همیشه بود» ساخته الهام معروفی و «نینجای ایرانی» به کارگردانی مرجان ریاحی در دومین جشنواره بین‌المللی فیلم زنان «مدیا آرت» استرالیا که ۲۶ و ۲۷ سپتامبر در استرالیا برگزار شدند به نمایش درآمدند.
– در بیست و ششمین جشنواره بین‌المللی مستند یاماگاتا که ۸ تا ۱۵ اکتبر در ژاپن برگزار شد از مستند «گزارشی درباره مینا» به کارگردانی کاوه مظاهری تقدیر شد. این مستند به‌عنوان تنها نماینده ایران در بخش مسابقه «جریان‌های جدید آسیا» حضور داشت.
– فیلم مستند «اهالی خیابان یک‌طرفه» به کارگردانی مهدی باقری در بخش رقابتی اولین جشنواره بین‌المللی قوم‌شناسی اِیپریکات تیری که از ۳ الی ۷ اکتبر ۲۰۱۵ (۱۱ الی ۱۵ مهر ۱۳۹۴) در شهر ایروان ارمنستان برگزار شد به نمایش درآمد.
– مستندهای «حرفه: مستندساز»، «من می‌خوام شاه بشم»، «آتلان» و «فیلمی برای تو» (ساخته ایمان بهروزی) در بخش «دیدگاه دنیای جدید» جشنواره فیلم زوریخ سوئیس به نمایش درآمدند. یازدهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم «زوریخ» طی روزهای ۲ تا ۱۲ مهرماه برگزار شد و این فیلم‌ها در بخش غیررقابتی «دیدگاه دنیای جدید» این جشنواره روی پرده رفتند.
– در مراسم پایانی نخستین جشنواره مردم‌شناسی درخت زردآلو، جایزه ویژه هیئت‌داوران به مستند «اینجا تهران است» ساخته سعید حدادی اهدا شد و جایزه ویژه اتحادیه فیلم‌سازان ارمنستان به مستند «ز گفتار دهقان…» ساخته حمید جعفری اختصاص یافت. نخستین جشنواره مردم‌شناسی درخت زردآلو با همکاری جشنواره زردآلوی طلایی از ۱۱ تا ۱۵ مهر در ایروان برگزار شد. مستندهای «اینجا تهران است»، «ز گفتار دهقان…»، «اهالی خیابان یک‌طرفه» و «سلاطین خیابان‌ها» ساخته مشترک زینب تبریزی و پالیز خوشدل در بخش مسابقه این جشنواره به نمایش درآمدند. همچنین روبرت صافاریان (مستندساز، نویسنده و منتقد سینما) نیز از اعضای هیئت‌داوران این دوره بود.
– مستند «باخدا می‌رقصم» ساخته هوشنگ میرزایی در بخش مسابقه دهمین جشنواره بین‌المللی میراداس داک اسپانیا به نمایش درآمد. همچنین فیلم‌های کوتاه مستند «باخدا می‌رقصم»، «تفتان» و «چیزی شبیه چشم‌هایم» هر سه از ساخته‌های همین کارگردان در بخش مسابقه جشنواره فیلم‌های آنلاین پاندای طلایی در شمال امریکا که از تاریخ ۱۹ اکتبر تا ۱۹ نوامبر ۲۰۱۵، به مدت یک ماه بر روی سایت اصلی جشنواره قرارگرفتند به نمایش درآمد. همچنین در مراسم پایانی دهمین جشنواره بین‌المللی میراداس داک اسپانیا جایزه بهترین فیلم مستند از نگاه تماشاگران و جایزه شبکه تلویزیونی+ به مستند «باخدا می‌رقصم» تعلق گرفت.
– فیلم مستند «حرفه: مستندساز» به کارگردانی شیرین برق‌نورد، فیروزه خسروانی، فرحناز شریفی، مینا کشاورز، سپیده ابطحی، سحر سلحشور و ناهید رضایی در جشنواره Proche-Orient به نمایش درآمد. این جشنواره طی روزهای ۲۰ تا ۲۹ نوامبر در شهر پاریس برگزار شد.
+ این متن ابتدا در فصلنامه سینماحقیقت و رای بُن مستند منتشر شده است.