در هشتمین جلسه از نمایش فیلم‌های مستند که با همکاری انجمن مستندسازان سینمای ایران در سینماتک قلهک برگزار شد شب گذشته (بیست و یکم آبان) ابتدا فیلم «پیر شالیار» (عروسی مقدس) به نمایش درآمد و سپس نشست حضوری فرهاد ورهرام، کارگردان این فیلم با تماشاگران برگزار شد.
در ابتدای این نشست، ورهرام با اشاره به تحقیقات گسترده و طولانی مدتی که صرف نگارش فیلم‌نامه و کارگردانی مستند «پیر شالیار» شده گفت: «من و دوست عکاسم نصرالله کسراییان، اوایل دهه ۱۳۷۰ چند بار تلاش کردیم به این منطقه سفر کرده و مراسم سنتی پیر شالیار را از نزدیک ببینیم اما هر بار، مسیر دشوار دسترسی به روستای محل برگزاری این مراسم و برف‌گیر بودن آن مانع انجام این کار می‌شد. تا این که یک سال که من برای سفر به خارج از کشور رفته بودم کسراییان موفق شد خودش را به مراسم برساند و برای اولین‌بار عکس‌هایی درباره آن منتشر کند.»
وی گفت: «سال بعد که تصمیم گرفتیم برای حضور در مراسم به آن روستا برویم یک دوربین شانزده میلیمتری و چند حلقه نگاتیو هم همراه خود بردیم تا اگر امکانش فراهم شد بخشی از تصویرهای این مراسم را ثبت کنیم. روزی که به روستا رسیدیم مراسم تازه شروع شده بود و قرار بود چند روز بعد به تهران برگردیم. اما بارش شدید برف ما را به محاصره خود درآورد و مجبور شدیم بیش از بیست روز در روستا بمانیم.»
ورهرام ضمن یادآوری خاطرات تولید «پیر شالیار» گفت: «آن زمان، روستای محل برگزاری مراسم، برخلاف حالا، نه برق داشت، نه تلفن و نه سایر خدمات رفاهی. با این وجود از موقعیتی که فراهم شده بود استفاده کردم و در کنار انجام تحقیقات محلی، شروع به ترسیم موقعیت مکانی روستا و محل برگزاری مراسم کردم تا در هنگام ساخت فیلم، اشراف بیش‌تری نسبت به محل فیلمبرداری داشته باشم.»
وی سپس با اشاره به حمایت موزه مردم شناسی اتریش از تولید این پروژه گفت: «در کشور اتریش، تشخیص صلاحیت علمی مستندهای مردم شناسی برعهده دانشگاه‌هاست و مرحوم «یاناتا» (رییس بخش مشرق‌زمین در این موزه) که علاقه فراوانی به زندگی و سنت‌های زندگی مردم شرق داشت پس از تماشای اسلایدهای این مراسم از من خواست طرح اولیه این فیلم را بنویسم تا او بتواند مقدمات تولید آن را فراهم کند.»
ورهرام افزود: «خوش‌بختانه پس از مدتی طرح اولیه این مستند مورد پذیرش قرار گرفت و پس از آن که با بودجه تولید آن موافقت شد من به ایران برگشتم تا بتوانم تصویر روستا و این مراسم سنتی را پیش از پایان تابستان و شروع فصل سرما فیلمبرداری کنم.»
این مستندساز پرسابقه با اشاره به مدت زمان بیست و یک روزه و سی حلقه نگاتیوی که صرف تولید «پیر شالیار» شده گفت: «طبق هماهنگی، نگاتیوها باید در وین ظاهر می‌شد اما من ریسک نکردم و در کنار تهیه یک کپی از فیلم، آن‌ها را در یکی از لابراتوارهای داخل کشور ظاهر کردم.»
وی سپس با اشاره به این که در اتریش از مستندهای مردم‌شناسی دو نسخه (شامل فیلم کامل و نسخه تلویزیونی آن) تدوین می‌شود گفت: «کلیه مراحل تولید نسخه فارسی «پیر شالیار» در ایران انجام و یک نسخه از آن نیز به تلویزیون فروخته شد اما به دلیل وجود صحنه‌هایی از مراسم دراویش، این فیلم تا کنون به نمایش در نیامده است.»
ورهرام یکی از ویژگی‌های ساخت این نوع فیلم‌ها را ایجاد ارتباط با آدم‌ها مدت‌ها پیش از شروع فیلمبرداری دانست و افزود: «تا پیش از خویشاوند شدن با روستایی‌ها نمی‌توان تصویرشان را ثبت کرد. بنابراین مدت‌ها پیش و پس از فیلمبرداری به روستای محل برگزاری مراسم رفت و آمد می‌کردم. بد نیست بدانید با گذشت سال‌ها از تولید این مستند هنوز هم ارتباطم را با اهل این روستا حفظ کرده‌ام و با هم در تماس هستیم.»
ورهرام با ذکر خاطره‌ای از مراحل تولید «پیر شالیار» گفت: «یکی از کارآمدترین تمهیدات برای ایجاد صمیمیت بیش‌تر با آدم‌ها عکس گرفتن از آن‌ها و سپس چاپ کردن و هدیه دادن عکس‌ها به خود آن‌هاست.» وی در بخش دیگری از این گفت‌وگوی حضوری با اشاره به این که پس از ساخته شدن فیلم مستند «پیر شالیار» روستای محل برگزاری این مراسم مورد توجه عمومی قرار گرفت گفت: «این روستا در حال حاضر به شبکه مخابرات و شبکه برق سراسری وصل شده و از دو هتل برای اقامت مسافران برخوردار است. در حالی که در سال‌های دور، کم‌‌ترین امکانات را داشت.»
ورهرام در بخش دیگری از این نشست با اشاره به این که مجموعه اطلاعات درباره شخصیت افسانه‌ای «پیر شالیار» در آینده‌ای نزدیک و در قالب کتاب به بازار نشر ارائه خواهد شد گفت: «از آن‌جا که در زبان آلمانی، اسامی مذکر و مونث با نشانه‌هایی از هم جدا می‌شود، در تیتراژ نسخه آلمانی فیلم، عنوان «عروسی مرد مقدس» مورد استفاده قرار گرفته بود که عبارت بهتر و درست‌تری است. شاید بهتر بود این نکته در عنوان‌بندی فارسی این فیلم هم استفاده می‌شد تا مشخصه این شخصیت افسانه‌ای با تاکید بیش‌تری مورد اشاره قرار بگیرد.»
وی سپس در پاسخ به پرسشی درباره قدمت آیین «پیر شالیار» گفت: «آیین‌ها در گذر زمان تغییر می‌کنند و اگر این تغییر اتفاق نیافتد مرگ آیین‌ها حتمی است. آیین‌ها در حقیقت، نمایش تفکر اسطوره‌ای انسان‌ها به شمار می‌آید.» ورهرام گفت: «در فیلم‌های مردم‌نگارانه که «پیر شالیار» هم جزو آن‌هاست نمی‌توان عقاید شخصی را بازگو کرد؛ مگر این که تحلیلی که ارائه می‌شود بر اساس یک مابه‌ازای تصویری (شامل نمادها یا نشانه‌ها) باشد.» وی افزود: «فیلمساز در ساخت این گونه فیلم‌ها حق ندارد قضاوت کند. حق قضاوت درباره غلوآمیز یا دروغ بودن روایت‌هایی که سینه به سینه منتقل می‌شود با تماشاگر است.